Bilişsel Esneklik

Bilişsel esneklik modern dünyada işlerin çeşitlenmesi, çevremizdeki uyaranların artması, iş yapış şekillerinin farklılaşması ve özellikle de hızlı değişim süreçlerinin etkileriyle öne çıkan kritik bir beceridir. Bilişsel esneklik, beynin bir durumdan başka bir duruma hızlı bir şekilde geçiş yapabilme yeteneğidir. Bazı insanlar karşılaştıkları zorluklar karşısında çok çabuk çözüm üretip, yeni duruma hemen uyum sağlarlar. Bazı insanlar ise karşılaştıkları zorluklar karşısında çözüm üretemez ve takılıp kalırlar. İşte uyum sağlayan insanlar 'bilişsel esnekliği yüksek bireyler' olarak tanımlanırken, uyum sağlayamayanlara ise 'bilişsel esnekliği düşük bireyler' denilmektedir. Günümüz dünyasında bilişsel esneklik düzeyi yüksek olan bireyler sorunların farkındadırlar, yeni düşünce ve fikirler üretirler, insanlarla ilişkileri iyidir, sorumluluk sahibidirler ve kendilerine güvenirler. Bilişsel esnekliği düşük bireyler ise değişimler karşısında uyum sağlayamazlar, yeni çözümler üretemezler, sorunlar karşısında takılıp kalırlar ve ilerleyemezler. Bu modülde bilişsel esnekliğin ne olduğu, bilişsel esnekliğin farklı tanımları, bilişsel esnekliği yüksek ve düşük olan bireylerin farkları, hangi durumlara bilişsel esneklik kullanılabileceği, bilişsel esnekliğin sağladığı yararlar, bilişsel esnekliğin bileşenleri ve bilişsel esneklik ile beraber gelişsen beceriler öğrenilecektir.

Bilişsel esneklik birçok farklı bilimsel araştırmaya konu olmuştur. Yıllardır yaplıan araştırmalar sonucu bilişsel esnekliğin nöropsikolojik bir altyapısı olduğu ve beynin kortikal ağları ile işlevlerini sürdürdüğü ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçlarından biri de, bilişsel esnekliğin beynin birçok farklı bölgesinde etkili olduğudur. Bu modülde, bilişsel esnekliğin beynin hangi bölgelerinde etkin olduğu ve bu bölgelerin hangi görevleri yerine getirdiği öğrenilecektir.

Bilişsel esnekliği ölçmek için birçok farklı bilimsel yaklaşım geliştirilmiştir. Bazı ölçekler, konuya bütünsel olarak yaklaşırken bazıları ise fonksiyonel olarak yaklaşmayı tercih etmiştir. Bunlardan en bilineni Martin ve Rubin'in 1995 yılında geliştirdiği ölçektir. Ölçeğe göre, 1 kesinlikle katılmıyorum, 6 ise kesinlikle katılıyorum anlamına gelmektedir. Bu modülde, bilişsel esneklik ölçeği ile bireyin esneklik ölçümü yapılacaktır.

Bilişsel esneklik, birçok farklı düşünsel, zihinsel ve bilişsel fonksiyonun birleşiminden etkilenen karmaşık bir beceridir. Var olan bilişsel esneklik yetkinliğini kullanabilmek için bu yeteneklerimizi de değerlendirmek ve geliştirmek için çaba göstermek gerekmektedir. Bu yetkinlikler hafıza, önyargıdan kurtulma, alışıldık bilgileri fark edebilme, bilgi darboğazından kurtulma, tekrarlayan düşünceleri keşfetmek ve ihtiyaç duyacağımız zihinsel yolları güçlendirmektir. Bu yetkinlikleri geliştirilebilirse bilişsel esneklik doğrudan gelişim gösterecektir. Bilişsel olarak esnek olan biri daha hızlı öğrenebilecek, sorunları daha yaratıcı bir şekilde çözebilecek ve yeni durumlara daha etkili bir şekilde uyum sağlayabilecek ve bunlara yanıt verebilecek, bu yüzden hem eğitim hayatında hem de iş yerinde başarı yolunda avantajlı olacaktır. Modern dünyada ve iş hayatında bilişsel esnekliği yüksek olan bireyler takım çalışmalarında ve görevlerde daha çok tercih edilmektedir. Bu nedenle bilişsel esnekliğini arttırmak isteyen kişiler bu bazı yollarla gerçekleştirebilir. Peki, bu yollar nelerdir? 1- Günlük rutinlerinizi değiştirin ve farklı/yeni rutinler ekleyin. 2- Daha önce yapmadığınız/keşfetmediğiniz deneyimler edinin. 3- Yaratıcı düşünme yetkinlerini öğrenin. 4- Öğrendiğiniz bilgileri daha kolay hatırlamak/bulabilmek için onları başlıklar altında toplayın. 5- Hayatınızda mizaha yer açın. 6- Farkındalığınızı ve dikkatinizi yoğunlaştırabilmek için meditasyon tekniklerini öğrenin. 7- Kendi içsel konuşmalarınızı fark edin ve yönlendirin. 8- Uyku ve beslenme düzeninize dikkat edin.